NASA’nın uzay aracı 4.5 milyar yıllık asteroit örneklerini Dünya’ya getirdi. Örnekler, Osiris-Rex aracıyla Utah Çölü‘ne paraşütle indi.
Osiris-Rex’in Dünya’ya 100,000 kilometre uzaklıktan bıraktığı ve dört saat sonra uzak bir askeri araziye ulaşan kapsül, karbon zengini 250 gram numune taşıyor. Numuneler inişten sonraki iki saat içinde Savunma Bakanlığı’nın Utah Test ve Eğitim Sahası‘ndaki geçici bir odaya yerleştirildi.
NASA Yöneticisi Bill Nelson, Bennu adındaki astreoritten alınan örneklerin, bilim insanlarının Dünya’nın ve yaşamın nasıl oluştuğunu daha iyi anlamalarına yardımcı olacağını ve 4,5 milyar yıl öncesine “olağanüstü bir bakış” sağlayacağını söyledi.
Hangi sorulara cevap arayacaklar?
Misyonun baş araştırmacısı Profesör Dante Lauretta ise misyon ile ilgili şu bilgileri verdi:
“Asteroit Bennu’dan 250 gramlık numuneyi Dünya’ya getirdiğimizde, gezegenimizden önce var olan malzemeye, hatta belki de Güneş Sistemimizden önce var olan bazı taneciklere bakıyor olacağız. Başlangıcımızla ilgili ipuçlarını bir araya getirmeye çalışıyoruz. Dünya nasıl oluştu ve neden yaşanabilir bir dünya haline geldi? Okyanuslar suyunu nereden aldı; atmosferimizdeki hava nereden geldi; ve en önemlisi, Dünya’daki tüm yaşamı oluşturan organik moleküllerin kaynağı nedir?”
Bennu asteroidi, gezegenlerin oluşumundan arta kalan maddelerden oluşuyor. Kaynak: NASA.
Bilim insanlarının genel kanısı, önemli bileşenlerin birçoğunun aslında gezegenimize erken dönemlerinde çarpan asteroitlerle taşındığı yönünde.
Güneş Sistemi’nin yaklaşık 4,6 milyar yıl önce oluştuğu hesaplanıyor.
Numune kutusu birkaç gün içinde NASA’nın Houston‘daki Johnson Uzay Merkezi’ne götürülecek ve burada özel olarak tasarlanmış yeni bir laboratuvarda açılacak. Örneklere Teksas‘a kadar eşlik edecek olan bilim insanı Arizona Üniversitesi’nden Dante Lauretta, “Araştırmak için sabırsızlanıyoruz. Benim için gerçek bilim daha yeni başlıyor” dedi.
NASA’nın gezegen bilimi bölümü yöneticisi Lori Glaze, de “Bunlar yıllar ve yıllar boyunca bilimsel analizler için bir hazine olacak” diye konuştu.
6.2 milyar km. yol kat etti
Osiris-Rex kapsülü, 2016 yılında 1 milyar dolarlık görev için roketle yola çıkmıştı. İki yıl sonra Bennu’ya ulaştı ve uzun bir çubuk vakum kullanarak 2020’de küçük uzay kayasından molozları aldı. Uzay aracı toplamda 6,2 milyar kilometre yol kat etmiş oldu.
Görevde yer almayan Nottingham Trent Üniversitesi’nden gökbilimci Daniel Brown, NASA’nın yarım yüzyıldan uzun bir süre önce Apollo‘nun aya inişinden bu yana yapılan görevden “harika şeyler” beklediğini söyledi. Brown, bu asteroit örnekleriyle “erken kimyasal bileşimini, suyun oluşumunu ve yaşamın dayandığı molekülleri anlamaya yaklaşıyoruz” dedi.
Dünya’dan 81 milyon kilometre uzaklıkta Güneş’in yörüngesinde dönen Bennu, 500 metre genişliğinde. Osiris-Rex, iki yıllık bir araştırma sırasında Bennu’yu kayalar ve kraterlerle dolu moloz yığını olarak bulmuştu.
Su eşleşmesine bakılacak
NASA, Bennu’yu Güneş Sistemi’ndeki en tehlikeli kaya olarak görüyor. Uzayda izlediği yol nedeniyle, bilinen asteroitler arasında Dünya’ya çarpma olasılığı en yüksek olanı.
Ancak çarpma ihtimali çok düşük; yazı tura atıp arka arkaya 11 kez aynı yüzün denk gelmesi ihtimali kadar. Herhangi bir çarpışmanın da önümüzdeki yüzyılın sonlarına kadar gerçekleşme ihtimali görülmüyor.
Bennu muhtemelen minerallerine bağlı çok miktarda su içeriyor (ağırlık olarak %10 kadar). Bilim insanları bu sudaki farklı hidrojen atomu türlerinin oranının Dünya okyanuslarındakine benzer olup olmadığını inceleyecek.
Bazı uzmanlar Dünya’nın ilk dönemlerinde çok sıcak olduğu için suyunun çoğunu kaybettiğine, daha sonraki göktaşı yağmurlarının okyanusların hacminin genişlemesinde önemli rol oynadığına inanıyor. Bennu ile su eşleşmesi bulunursa (2 Hidrojen ve 1 Oksijen atomu – H₂O) bu fikir desteklenmiş olacak.
Karbon araştırması
Bennu muhtemelen ağırlıkça yaklaşık % 5-10 oranında karbon da içeriyor. Gezegenimizdeki yaşam organik kimyaya dayanıyor. Dünya’nın ilk dönemlerinde yaşamı başlatmak için suyun yanı sıra karmaşık moleküllerin de uzaydan gelmesi mi gerekmişti sorularına da bu misyon sayesinde yanıt aranacak.
Londra Doğa Tarihi Müzesi’nden Profesör Sara Russell şunları söyledi: “Örnek üzerinde yapılacak ilk analizlerden biri, içerdiği tüm karbon bazlı moleküllerin listesi olacak. Meteoritlere bakarak asteroitlerin çok sayıda farklı organik molekül içerdiğini biliyoruz. Ancak meteoritler genellikle çok kirlidir ve bu nedenle bu numune dönüşü bize Bennu’nun bozulmamış organik bileşenlerinin ne olduğunu gerçekten bulma şansı veriyor. Aslında bu kirlenme sorunu nedeniyle meteoritlerde proteinlerde kullanılan amino asitleri hiç aramamıştık. Bu nedenle, dışsal dağıtım hipotezi olarak adlandırdığımız, bu asteroitlerin proteinlerin kaynağı olduğu fikrine ilişkin anlayışımızı gerçekten ilerleteceğimizi düşünüyoruz.”
Queen’in gitaristi Dr. Brian May de ekipte
Ekipteki kilit isimlerden biri de efsane İngiliz rock grubu Queen’in gitaristi, Dr. Brian May oldu. May astrofizikçi ve stereo görüntüleme konusunda uzman.
Ekip arkadaşı Claudia Manzoni ile Bennu’daki olası alanların yerlerini belirleyen May, BBC‘ye şunları söyledi:
“Her zaman bilimin yanı sıra sanat da gerekir. Uzay gemisinin düşme ihtimalinin olup olmadığını ya da nihai olarak seçilen Nightingale adlı bölgenin hemen kenarında bulunan ‘kıyamet kayasına’ çarpıp çarpmayacağını bilmek için araziyi hissetmeniz gerekir. Böyle bir şey olsaydı felaket olurdu.”
Osiris-Rex ekibinin bir üyesi kapsülün inişi sırasında İngiltere’de bir konser turnesi için prova yapan May, paylaştığı mesajda “Bu değerli örnek kurtarılırken kalbim sizinle birlikte. Örnek Dönüş Gününüz kutlu olsun” dedi.
