Yazı ilk olarak Bilim Fili’nde, Baran Bozdağ imzasıyla, “Mars Jeolojisi: 4 Milyar Yıl Önce Gerçekleşen Dev Sel Baskını” başlığıyla yayınlandı.
Devasa büyüklükte sellerin 4 milyar yıl önce Mars ekvatorunda konuşlanmış olan Gale Krateri’ni yıkayıp geçmesi, burada sürmekte olan muhtemel bir hayatı sonlandırmış olabileceğine dair ipuçları barındırıyor. NASA’ya ait Curiosity mekiğinin topladığı veriler ve akabinde Jackson State University, Cornell University, Jet Propulsion Laboratory ve University of Hawaii’nin ortaklaşa gerçekleştirdiği analizlere göre Mars’ın gençliğinde Gale Krateri’nde gerçekleşen mega sellerin depozitlerinin iklim üzerinde etkileri oldu.
Scientific Reports’da yayımlanan makaleye göre meteor etkisinin yarattığı ısı enerjisi devinimi ile ortaya çıkan mega sel, Mars yüzeyindeki buzu sele çevirmiş olmalı.
Alan jeolojisi çalışmalarında son zamanlarda artan biçimde kullanılan detaylı sedimantolojik veriler yolu ile ilk kez Mars’ta mega seller keşfedildi. Astrobiyolog Alberto G. Fairén’e göre, sellerin geride bıraktığı çökeltiler daha önce keşfedilmemişti. Tıpkı Dünya için de geçerli olduğu gibi, jeolojik özellikler, su ve hava hareketlerinin etkilerini kaydetmiş durumda.
Araştırmanın konusu olan sel, dev dalgaların şekillendirdiği Gale Krateri sedimanter katmanlarında gözlemlenebiliyor. Megadalgalar (İng. “megaripples”) olarak anılan deniz tabanındaki şekillenmelere benzer yüzey engebeleri 10 metre yüksekliğe ulaşan aralarında 150 metre mesafe olan yükseltiler olarak görülüyor. Yaş analizleri ile birlikte 4 milyar yıl önce Gale Krateri’nin tabanı boyunca yayılan dev dalgaların sonucu olduğu görülen ve bir mega selin göstergesi olan oluşumlar araştırmacılara göre, Dünya yüzeyinde 2 milyon yıl önce oluşan şekillere birebir benziyor.
Dev selin sebebi olan meteor etkisinin aynı zamanda büyük bir karbondioksit ve metan salınımına neden olduğu kaydedildi. Donuk rezervlerden saçılan bu gaz akımı ile ısının yarattığı su buharı etkisi kısa sürede ılık ve nemli bir iklim koşulu yaratmış olmalı. Yoğuşma ise su buharı bulutları oluşturup gezegen yüzeyi boyunca sağanak yağışlara neden olmuş olabilir.
Bu su tekrar Gale Krateri’ne dolarak, Mount Sharp’tan inen su ile birleşerek dev ve ani sellerin neden olduğu mucır ve çakıl karışımı sırtlar yaratıp yükselip-alçalan yapıyı ortaya çıkardı.
Curiosity mekiği araştırma ekibi Gale Krateri’nin bir zamanlar kalıcı göl ve akıntılarının olduğunu ve bu büyük stabil su varlığının mikrobiyal hayatı desteklemeye yeterli olduğuna dikkatleri çekiyor. Genç gezegen, jeolojik olarak aktif ve hareketli bir gezegendi.
Yüzeyinde buz formunda ve sıvı su bulundurmaya yetkin bir alan jeolojisi olan Mars, erken dönemlerinde muhtemelen yaşanabilir bir gezegendi.
Kaynak ve ileri okuma
E. Heydari, J. F. Schroeder, F. J. Calef, J. Van Beek, S. K. Rowland, T. J. Parker, A. G. Fairén. Deposits from giant floods in Gale crater and their implications for the climate of early Mars. Scientific Reports, 2020; 10 (1)
Blaine Friedlander, Field geology at Mars’ equator points to ancient megaflood, 18 Kasım 2020, Cornell Chronicle Website
