Birleşmiş Milletler (BM) tarafından dün yayınlanan çevre raporunda uzmanlar, çevre kirliliğinin Covid-19’dan daha çok ölüme neden olduğunu ve bunun için önlem alınması gerektiğini söyledi.
Raporda bazı zehirli kimyasalların yasaklanması için “acil ve iddialı eylem” çağrısında bulunuldu. Araştırmada devletlerle şirketlerin neden olduğu kirliliğin küresel olarak Covid-19’dan daha fazla ölüme katkıda bulunduğu belirtildi.
Kimyasal atıklardan oluşan kirlilik insanlık suçu
Raporda, pestisitler, plastikler ve elektronik atıklardan kaynaklanan kirliliğin yaygın insan hakları ihlallerine ve yılda en az 9 milyon erken ölüme neden olduğu ve konunun büyük ölçüde göz ardı edildiği belirtildi. Worldometer verilerine göre koronavirüs küresel çapta 5,9 milyona yakın ölüme neden oldu.
Çevre kirliliği yönetimi başarısız
Reuters’den Emma Farge’nin aktardığına göre; raporun yazarı BM Özel Raportörü David Boyd, “Çevre kirliliği ve zehirli atık maddelerin oluşturduğu riskleri yönetmeye yönelik mevcut yaklaşımlar açıkça başarısız oluyor ve bu da temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevre hakkının yaygın şekilde ihlal edilmesine neden oluyor” dedi. Boyd, şu ifadeleri kullandı:
“Bence insanlara daha iyisini sunmak için etik ve şimdi bir de yasal sorumluluğumuz var.”
PFAS’a yasak talebi
Temiz bir çevreyi insan hakkı olarak ilan eden BM İnsan Hakları Konseyi‘ne gelecek ay sunulacak olan rapor, dün Konsey’in internet sitesinde yayınlandı. Yapışmaz pişirme kapları gibi ev ürünlerinde kullanılan, kanserle ilişkilendirilen ve dayanıklı oldukları için “sonsuza kadar kimyasallar” olarak adlandırılan PFAS veya per- ve polifloroalkil maddelere yasak getirilmesi talep ediliyor.
Kurban bölgeleri
Ayrıca kirli alanların temizlenmesini ve aşırı durumlarda, etkilenen dezavantajlı konumda yer alan yoksul ve öteki durumdaki toplulukların “kurban bölgeleri” olarak tanımlanan bölgelerden taşınmaları da isteniyor. Kurban bölgeleri terimi insanların yaşaması için sağlıksız yerler manasında kullanılıyor.
Başlangıçta nükleer deneme bölgelerini tanımlamak için kullanılan bu terim, raporda, iklim değişikliği nedeniyle yaşanamaz hale gelen, aşırı derecede kirlenmiş herhangi bir yeri veya bu yeri içerecek şekilde genişletildi.
Boyd, “Bu kurban bölgeleri hikayelerini anlatarak yapmak istediğim şey, aksi takdirde açıklanamayan, anlaşılmaz istatistiklere gerçekten insani bir yüz vermek” dedi.
İklim ve çevre adaleti gündemi
BM İnsan Hakları Temsilcisi Michelle Bachelet, çevresel tehditlerin en büyük küresel hak sorunu olduğunu ve giderek artan sayıda iklim ve çevre adaleti davalarının söz konusu insan haklarını başarıyla gündeme getirdiğini ifade etmişti.
Kimyasal atık, 28 Şubat-2 Mart tarihlerinde Kenya’nın Nairobi kentinde yapılacak olan BM çevre konferansında, Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli‘ne (IPCC) benzer şekilde özel bir panel kurulması önerisi de dahil olmak üzere müzakerelerin bir parçası olacak.
PFAS nedir?
PFAS veya per- ve polifloroalkil maddeler; ürünleri suya, lekeye veya ısıya dayanıklı yapmak için kullanılan yaklaşık 9 bin bileşikten oluşan bir sınıf.
Çok etkili oldukları için kimyasallar düzinelerce endüstride kullanılıyor ve leke koruyucular, halılar ve ayakkabılar gibi binlerce günlük tüketici ürününde bulunuyor.
Tekstil üreticileri bunları su geçirmez giysiler üretmek için kullanıyor. Ayrıca zemin cilalarında, yapışmaz pişirme kaplarında, gıda ambalajlarında, kozmetik ürünlerinde, yangın söndürme köpüğünde ve çok daha fazla üründe yer alıyor.
