Evrensel Hasta Hakları Derneği (EHHD) tarafından Aralık 2018’den bu yana yürütülmekte olan Hastanın Sesi II Projesi kapsamında, Kıbrıs’ın kuzey kesiminde faaliyet gösteren beş özel yaşlı bakım evi ve devlete bağlı olan Kalkanlı Yaşam Evi, Lapta Huzurevi ve Bülent Ecevit Rehabilitasyon Merkezi’ne ulaşılarak Kovid-19 salgınıyla en yüksek risk grubunda olan yaşlıların durumu ile ilgili bilgi alındı.
Yaşlı Bakım evleri / huzurevleri ziyaretçilere kapatıldı
Mart ayı başında toplumumuzda görünen ilk vaka sonrası tüm bakım evlerinin ziyarete kapatıldığını belirtildi. Devlet bünyesinde hizmet veren bakım evlerinde herhangi bir sıkıntı yaşanmazken özel bakım evlerinde rutin sağlık kontrolleri için hastaneye gidip gelen yaşlıların, bakım evine geri dönüşlerinde izole olarak kalabilecekleri ayrı bir mekanın bulunmadığını olası bir bulaş durumunda ise yaşlı bakım evinde kalan diğer sakinlerin de bulaşma riskinin olduğu belirtildi.
Maske ve eldiven fiyatlarındaki artış yaşlıları da etkiledi
5 yaşlı bakım evinde yaklaşık olarak 150 yaşlı bakım görüyor. Aralarında yatağa bağımlı olanlar, demans ve alzheimer hastalarının da bulunduğu yaşlıların, içinde bulunduğumuz bu salgından dolayı zaten zor şartlarda verilen bakımı daha da zorlaşmıştır. Dezenfektan, maske, eldiven ve bez gibi temel temizlik ve korunma malzemelerindeki fahiş fiyat uygulaması nedeniyle bu ürünlere ulaşım güçleşmiştir. Virüsten etkilenebilecek en riskli grup olan yaşlıların korunmasına yönelik tedbirlerin ivedilikle alınması ve ihtiyaç duyulan koruyucu, temizlik ve dezenfektan ürünlerin tedariki konusunda yerel yönetimler ve devletin, tıpkı kendi bünyelerinde hizmet veren huzurevlerinde olduğu gibi ilgi ve desteğini özel olan yaşlı bakım evlerinde de görmeyi talep ederiz.
İlaç bulmada ve temin etme konusunda sıkıntı yaşıyorlar
EHHD tarafindan edinilen bilgiye göre beş özel yaşlı bakımevindeki hastaların ilaçları bakımevi personeli ve/veya sahibi tarafından önce devletten talep ediliyor, fakat talep edilen ilaçların %95’nin ecza deposunda bulunmaması nedeniyle ilaçlar dışarıdan para karşılığında alınıyor. İlaç giderleri bazı hastaların aileleri tarafından karşılanırken, maddi durumu yetersiz olan ve/veya kimsesiz kişilerin tüm ihtiyaçları söz konusu kurumlar tarafından karşılanıyor. İlaç alışverişi için dışarıya çıkmak zorunda olan personel söz konusu virüsü kapıp, yaşlılara bulaştırmaktan endişe duyuyor. Bu nedenle, Sağlık Bakanlığı’nın yaşlı bakımevlerine ziyaretçi giriş çıkışlarının sınırlandırılması kararını yerinde bulurken, talebimiz içinde olduğumuz olağanüstü durumda, sayısı sadece 5 tane olan özel bakımevlerinde yaşayan yaşlıların ihtiyaç duyduğu ilaçların yerel yönetimler ve/veya devletin ev hizmetleri kapsamına alınarak, ilaçların tedariki ve teslim hizmetinin acilen yerine getirilmesidir.
Hastaneye gidip gelmekte zorluk yaşıyorlar
Kıbrıs’ın kuzey kesiminde sağlık kuruluşlarının hasta nakil araçlarının olmadığı, mevcut ambulansların ise sadece acil hastaları taşıyor olmasından ötürü, yaşlı bakım evlerinde kalan kişiler sağlık hizmetlerine erişimde ciddi sıkıntılar yaşıyor. Genellikle bu ihtiyaç taksi aracılığıyla para karşılığında giderilmeye çalışılıyor.
Pozitif vaka çıkması durumunda izolasyon şansı yok
Bakım evlerinin çoğunda tekli oda şansı olmaması ve koruyucu ekipmanın da bulunmaması olası bir vaka durumunda hastanın geçici de olsa izole edilme şansının olmadığı gerçeğini ortaya çıkarıyor. İspanya ve İngiltere’de bakım evlerinde toplu ölümlerin yaşanmış olması, yüksek risk grubunda olan yaşlılarımıza tarama testlerinde öncelik verilmesi gerekliliğini ortaya koyuyor.
Bakımevlerinde yaşayanların salgın dolayısı ile zaten toplumdan izole olan hayatları, virüsten korunma nedeniyle ziyaretçi alınmamasından dolayı, daha da yalnızlaşmıştır. Bu nedenle bakım evi sakinlerinin moral ihtiyaçlarını da hatırlatarak, terk edilmişlik ve yalnızlık hislerini azaltabilecek, yakınları ile görüntülü konuşma / internet üzerinden haberleşme için imkan hazırlanması konusunda ivedilikle adım atılmasının gerekliliğine dikkat çekmek isteriz.
Devlete bağlı yaşlı bakım evlerinde herhangi bir sorun yaşanmıyor
EHHD yetkilileri, devlet bünyesinde hizmet vermekte olan Bülent Ecevit Rehabilitasyon Merkezi, Lapta Huzurevi ve Kalkanlı Yaşam Evine de ulaşarak mevcut durumları hakkında bilgiler elde etti. Söz konusu bakım evleri de diğer beş özel bakım evi gibi Mart ayında görülen ilk Kovid-19 vakasıyla birlikte ziyarete kapatıldı. Eldiven, maske, dezenfektan gibi koruyucu materyaller devlet tarafından karşılandı ve ilaç konusunda da devlet tarafından ihtiyaçları giderilmiş oldu. Rutin kontroller için yapılan hastane ziyaretleri sonrasında bakımevine geri dönen yaşlılar ayrı odalara alınıp izole edildi ve yiyecek ihtiyaçları da eskiden olduğu gibi anlaşmalı oldukları kurumlar tarafından giderilmeye devam ediliyor.
Unutlmamalıdır ki Kıbrıs’ın kuzey kesiminde yaşayan her birey sağlığa erişim konusunda eşit haklara sahiptir. Devlet pandemi sürecinde toplum sağlığını korumak maksadıyla, bakımın hangi sektörde verildiğine bakılmaksızın, eşit koşulları tüm yaşlı bireyler için sağlamak zorundadır. Bizler, EHHD olarak yaşlı bireyler için atılacak olan adımları ve eksik bırakılan noktalara dair görüşlerimizi kamuoyu ile paylaşmaya devam edeceğimizi bildiririz.
