Bu makale, Project Syndicate’e ait olup, GazeddaKıbrıs ile Project Syndicate arasında yapılan işbirliği anlaşması gereği, Gazeddakıbrıs tarafından çevrilerek sizlere ulaştırılmıştır…
Bir ölüm bir trajedidir; bir milyon ölüm bir istatistiktir. Stalin her ne koşulda bunu söylemiş olursa olsun, yaşanan durum ekonomik gerçekliğin açıklamasıdır. Yeni koronavirüs hakkında küresel panik anlaşılabilir bir durumdur, çünkü her erken ölüm bir insan trajedisidir. Ancak, kulağa hoş gelse de, bu salgının ekonomik ve politik etkisi nihayetinde sayılarla belirlenecektir. Neyse ki, önümüzde bulunan süreçte, konuyla ilgili olanlar gazete başlıklarının önerebileceğinden çok daha az endişe verici bir şekilde süreci takip ediyor.
Bu başlıklar önümüzdeki haftalarda daha da histerik hale gelebilir, çünkü ABD yaygın koronavirüs testine başladı. Covid-19’dan acı çeken ve ölen Amerikalıların sayısının, ABD ve dünyadaki kamuoyu Nisan veya Mayıs ayına kadar sakinleşmeye başlamadan önce, finansal ve ekonomik duyarlılığın buna göre yanıt vermesiyle hızla artacağı kesin. Ancak, kesin zamanlama ne olursa olsun, salgının başlamasından bu yana geçen iki aydaki istatistiksel kanıtlar, salgının başladığı Çin’in Hubei Eyaleti dışında, Covid-19’un küresel olarak sağlık ve ölüm üzerinde ihmal edilebilir bir etkiye sahip olacağını göstermektedir.
Aşağıdaki çizelgeler, herhangi bir bulaşma sürecinde üstel bileşimi anlayan herkese kendileri için konuşur. Aşağıdaki dört grafik, medyanın, politikacıların ve yatırımcıların coronavirus tehdidini nasıl gördüğünü göstermektedir. Büyük salgınların başladığı her ülkede, enfeksiyon seviyeleri neredeyse dikey olarak tırmanıyor ve Hubei’deki erken paterni takip ediyor ve kurbanların sayısı her 3-4 günde bir iki katına çıkıyor. Ancak, bu görünüşte benzer salgınların ölçekleri arasındaki muazzam eşitsizliği not edin (grafiklerin solunda ve sağında gösterilir). Hubei’de, salgının ilk üç haftasında 40.000 kişi enfekte olmuştu. Çin dışındaki en kötü etkilenen ülkeler olan Güney Kore ve İtalya’daki salgınların ilk üç haftasındaki karşılaştırılabilir rakamlar sırasıyla 5 bin ve 2 bin 500 idi.
Bir sonraki grafik, koronavirüsün küresel yayılmasına bakmanın farklı ve daha anlamlı bir yolunu önermektedir. Aynı zamanda Hubei ve diğer bölgelerdeki salgınlar arasında çarpıcı bir benzerlik gösteriyor, ancak çok farklı bir mesajla… Etkilenen her bölgede, burada logaritmik bir ölçekte (herhangi bir üstel bulaşma süreci için uygun olduğu gibi) gösterilen virüsün yayılması, kabaca Hubei’nin deneyimine paralel olarak neredeyse durma noktasına kadar yavaşlıyor. Medya tahmin edilebileceği gibi, Hubei deneyimini milyonlarca veya milyarlarca kurbanla küresel bir kıyamete dönüştüren sansasyonel görünümlü doğrusal hikayeyi tercih ediyor. Daha şaşırtıcı birçok politikacı ve sağlık profesyonelleri de bu yanıltıcı görüş teşvik olmasıdır.
Bulaşmanın nüfusa orantılı üstel bir süreç olduğunu fark edersek, o zaman şimdiye kadar olan kanıtlar kıyametten uzaktır. Çin’in 4-6 haftalarında bulaşma oranını stabilize etmedeki başarısı, diğer dört Asya ülkesinin üçünde, anlamlı sonuçlar çıkarmaya başlamak için yeterli sayıda vaka ve salgın süresi olarak yansıtılmış gibi görünüyor: Singapur, Japonya ve Hong Kong. Kore davalarındaki son dalgalanma, Kuzey İtalya’daki salgın gibi çok daha endişe verci görünse de, her iki ülkedeki üstel eğilim çizgileri de dışbükeyden içbükeyeağır bir şekilde aşağı indi ve Hong Kong, Singapur, Japonya ve Çin’de deneyimleri kabaca bir ay kadar önce paralelleştirdi. Hubei Eyaleti dışında.
Virüsün bir ay veya daha fazla kontrolsüz çoğalmasına izin verilen Hubei’yi bir kenara bırakarak, tüm hatların birleştiği görülen asimptotik enfeksiyon seviyesi, milyon nüfus başına 10-100 vaka arasındadır – ya da onda biri ile yüzüncü arasında hubei’de milyon başına 1,100 teyit edilen enfeksiyon oranı. Non-semptomatik taşıyıcılar hastalık aslında başlangıçta korkulan daha çok zayıf iken belki de kötü enfekte hastalar izole ve tedavi olmuş virüsün yayılmasını ihmal edilebilir bir seviyeye bir kez bulaşma eğri düzleşir damla, hepsi hastalıklı bölgeleri, Hubei Eyaleti dahil, deliller var.
Bu nedenle, dünyadaki otoriter hükümetlerin milyarlarca insanı topladığı ve Hubei tarzı kilitlenmelerde hapsettiği bir felaket filmi senaryosuna hazırlanmak yerine, aşağıdaki senaryo gibi bir şey beklemek daha mantıklı görünüyor. Küresel nüfustaki her milyon insan için, 10-100 virüsün gözlemlenebilir bir biçimde yakalanması muhtemel görünüyor. 7 buçuk milyar küresel nüfusa sahip olan koronavirüslü insanların sayısı, Hubei eyaletinde halihazırda teşhis edilen 67 binden fazla hastanın ötesinde, bugün yaklaşık 40 binden 75 bine ve 750 bine yükselecektir.
Bu çok geniş bir belirsizlik yelpazesi gibi görünebilir, ancak önemli olan nokta, bu aralığın üst kısmının bile medyaya hakim olan en kötü senaryolardan çok daha düşük olmasıdır. Dahası, Asya ülkelerinde iyi sağlık ve idari sistemlere sahip klinik deneyime göre yargılamak için, bu hastaların sadece %2-3’ünün ölmesi muhtemeldir. Singapur’da, Çin’den sonra kişi başına en yüksek ilk enfeksiyon oranına sahip ülke, şimdiye kadar tek bir koronavirüs hastası ölmedi.
Kuşkusuz, daha az verimli sağlık hizmeti ile yoksul ülkelerde ölü sayısı muhtemelen çok daha yüksek olacaktır. Ancak, küresel ölü sayısı gelişmiş Asya ülkelerindeki deneyimden dört veya beş kat daha yüksek olsa bile, 10% yerine 2-3% ölüm oranı, bu, zaten Hubei’de ölen 2.800 hastanın üstünde, dünya çapında 7,500 ve 75.000 ölüm anlamına gelir. Bu bir insan trajedisi olurdu; ancak, ekonomik veya politik etkisi olan bir istatistik olarak, her yıl normal sağlık ve ölüm koşulları altında ölen küresel olarak 55 milyon insana kıyasla sadece algılanamaz bir patlama olacaktır.
Anatole Kaletsky Gavekal Dragonomics’in Baş Ekonomisti ve eş başkanıdır. Kapitalizm 4.0: Kriz sonrasında yeni bir ekonominin doğuşu adlı kitabın yazarı
Telif Hakkı: Project Syndicate, 2020.
www.project-syndicate.org
